کرونوس کانال دانش و علوم به زبان فارسی – اخبار علمی و تحلیل
پنجمین کشف امواج گرانشی، نقطهی آغاز عصر جدیدی در ستارهشناسی است. در ۲۶ مرداد ۱۳۹۶، LIGO و VIRGO برای نخستین بار ادغام دو ستارهی نوترونی را تشخیص دادند و بلافاصله رصدخانههای سراسر جهان را در جریان قرار دادند. در عرض چند ساعت، برخورد این دو ستارهی نوترونی تأیید شد. این یکی از دستاوردهای تازهی نجوم امواج گرانشی بوده و تلسکوپهای سراسر جهان بلافاصله به بررسی آن پرداختند.
رویداد مشاهده شده به نام GW170817، در کهکشان NGC4993 اتفاق افتاده که ۱۳۰ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد. این سیگنال گرانشی قویترین نوع مشاهده شده تاکنون بوده است که بیش از ۱۰۰ ثانیه ادامه داشت. این امر موجب انتشار انفجار پرتوی گاما (GRB) شد. این اولین شاهد مبنی بر این است که GRBها توسط برخورد ستارههای نوترونی تولید میشوند. در عین حال این مشاهده سند محکمی است مبنی بر این که ادغام ستارههای نوترونی با هم باعث ایجاد سنگینترین عناصر جهان مانند طلا و پلاتین میشود.
این مشاهده، اهمیت فوقالعادهای دارد. تلسکوپ گالیله جهت ثبت آن دست به کار شد و همچنین Henrietta Swann Leavitt برای اندازهگیری فواصل کیهانی از آن استفاده خواهد کرد. این مشاهدات ابعاد کاملاً جدیدی به دانش نجوم داده است. دهها مقاله در نشریات Nature، Nature Astronomy، Astrophysical Journal Letter، Science و Physical Review Letters منتشر شده است که بیش از ۴۵۰۰۰ نویسنده دارند که این رقم حدود ۳۵ درصد تمام ستارهشناسان فعال جهان را دربرمیگیرد. کسانی که در ۷۰ رصدخانه در سرتاسر جهان در ثبت این اکتشاف سهیم بودهاند.
دکتر ویکی کالوگرا اخترفیزیکدان ارشد LIGO از دانشگاه Northwestern گفت: «اکنون نه تنها ادغام دو ستارهی نوترونی، بلکه حرکت مارپیچی این دو ستاره حین ادغام نیز تشخیص داده شده است. سیگنالی که در ۱۷ آگوست شنیدیم، قویترین و طولانیترین سیگنال گرانشی بود که تا به حال دریافت کردهایم. انتشار این سیگنال بیش از ۱۰۰ ثانیه طول کشیده است. ما حرکت مارپیچی آنها را پیش از ادغام به وضوح تشخیص دادیم و این به ما اجازه داد که بتوانیم جرمها را با دقت اندازهگیری کنیم.»
جرم ستارههای نوترونی بین یک تا دو برابر جرم خورشید ما و جرم جسم تشکیل شده حاصل از برخورد آنها بین ۲ تا ۳ برابر جرم خورشید بوده است. بر طبق پیشبینیهای نظری، ستارههای نوترونی پس از برخورد با هم تشکیل سیاهچاله میدهند اما محققان در حال حاضر نمیتوانند با اطمینان بگویند که بقایای به جا مانده از برخورد دو ستارهی نوترونی، سیاهچاله است یا یک ستارهی نوترونی جدید.
تشخیص امواج گرانشی به تنهایی فوقالعاده هیجانانگیز است. اینکه اخترشناسان قادر بودند منبع را با استفاده از تلسکوپهای نوری شناسایی کنند به خودی خود اتفاقی بزرگ در عرصهی نجوم است.
